Twee aan Twee-gemeenschap – een dwarsdoorsnede

Een dwarsdoorsnede van geloofsgemeenschap ‘De Weg’

Een naamloze beweging

Deze officieel naamloze gemeenschap kent diverse bijnamen om haar aan te duiden. Onderling spreekt men in ons land vaak van ‘de weg.’ In de praktijk staat men in feite met een naam geregistreerd bij de overheid, zoals in de Verenigde Staten van Amerika als ‘Christian Convention Church’ en in Engeland als ‘The Testimony of Jesus.’

Typerend kenmerk: twee aan twee uitgezonden

De beweging, die in Duitsland wel als ‘Jünger Jesu’ of ‘Die Namenlosen’ wordt betiteld, zou in een directe lijn verbonden zijn met de bediening van de apostelen die Jezus twee aan twee uitzond (Marc. 6, Luk. 9 en 10, Mat. 10). Vandaar dat buitenstaanders spreken over ‘Twee aan Twee-beweging.’ Deze ononderbroken lijn – men ziet zelf bijvoorbeeld parallellen van hun beweging met de Waldenzen (na 1175 in Frankrijk en later vooral Italië) – in de geschiedenis is absoluut niet inzichtelijk te maken, laat staan te bewijzen.

Verborgen ontstaansgeschiedenis

De gemeenschap hult zich gewoonlijk in vaagheid over haar wortels van ontstaan. Met de komst van internet is het verborgen begin niet langer onbekend of schimmig te houden.

Onderzoek, vooral door Doug en Helen Parker (1954: ‘A Spiritual Fraud (= bedrog) Exposed’ en 1982: ‘The Secret Sect’) heeft onmiskenbaar geleid naar het begin van deze beweging, namelijk bij de Schot William Irvine die sinds 1895 met de ‘Faith Mission’ in Noord en Zuid Ierland evangeliseert. Enkele jaren later (1897-1899) splitst Irvine zich af van deze interkerkelijke geloofszending. Hij rekruteert zelf werkers die in geloof gaan leven. Zij evangeliseren in koppels, dat wil zeggen: als twee metgezellen. De opstelling is anti-clericaal: tegen de geestelijkheid van de kerken van die dagen, maar ook tegen elke andere geloofsgemeenschap. Al het andere is Babel volgens de radicale kijk van Irvine.

Op de eerste werkerslijst van 1905 met 55 werkers is William Irvine met John Kelly zonder jaartal duidelijk te onderscheiden van de andere werkers, die geroepen zijn geworden tussen 1899 en 1905. Daaronder zijn namen van bekende leiders later als Edward Cooney, Jack Carroll en George Walker.

Levende getuigen-leer of Alpha-boodschap

In 1903 verkondigt een van Irvine’s metgezellen Joe Kerr als eerste de ‘levende getuigen leer.’ Dat wil zeggen: de redding in Christus kan men alleen verkrijgen door middel van het aanvaarden van hetlevende woord van de twee aan twee-getuigen. Men noemt dit de ‘Alpha boodschap.’

Uitwaaierend over de wereld

Daarmee is er een nieuwe beweging gevormd, die in datzelfde jaar 1903 overwaait naar de Verenigde Staten van Amerika door de aankomst van William Irvine, George Walker en Irvine Weir in dat grote land als predikers. In de loop der jaren verspreidt het zich kleinschalig over de hele wereld. De beweging zet voet aan wal in Australië, Nieuw-Zeeland, Zuid-Afrika, Zuid-Amerika, China, Duitsland en naar vele andere landen. In Duitsland startte het werk bijvoorbeeld in 1911/1912 door de Schot James Jardine samen met de Duitser Otto Schmid.

 

Excommunicatie

In 1907 wordt de metgezel van Irvine, John Long, buiten de gemeenschap gezet wegens zijn gebrek aan steun voor de ‘levende getuigenleer’ of ‘Alpha-message’ en omdat hij openlijk de Engelse opwekkingsprediker John Wesley als wedergeboren beschouwt.

Vrienden naast werkers
In 1908 staat Irvine toe dat er ook vrienden van de ‘Jesus Way’ zich aansluiten, die in de maatschappij hun brood verdienen, maar hun huizen openstellen voor de predikers of werkers. Op die manier staan zij Gods arbeiders, ook wel Gods boden genoemd, bij om hen met geld, goed en onderdak in hun ‘full-time’ twee aan twee-bediening (twee broeders of twee zusters, die uitgaan om te prediken). Zo ontstaan er huisgemeenten voor onderlinge opbouw naast evangeliediensten voor het werk naar buiten.

 

De gemeente in huis en de werkers zonder huis

Twee hoofdkenmerken van de beweging worden: de gemeente in huis en de werkers zonder huis. Men is afkerig van kerkgebouwen en van allerlei lectuur behalve de Bijbel en de eigen liederenbundel. Het gaat om levende evangelisten, die het Woord brengen en hoe lieflijk zijn hun voeten van hen, die een goede boodschap brengen (Rom. 10:15-17).

 

William Irvine uit de beweging gezet door zijn Omega-boodschap

In 1914 wordt William Irvine eerst een spreekverbod opgelegd. Dit heeft te maken met een onreine wandel ten opzichte van het andere geslacht. Cooney stelt later dat hij als Simson zijn kracht of zalving aan Delilah heeft verloren. Daarna wordt hij buiten de gemeenschap geplaatst. De oorzaak van de excommunicatie is zijn ‘Omega-boodschap’, die inhoudt dat hij een van de twee getuigen uit Openbaring 11 is.

 

‘Message-people’

De nieuwe visie van Irvine wordt door weinigen gedeeld. De rest van de ‘Little Ones’ of de ‘Message People’ blijven hem steunen. De andere hoofdleiders weten Irvine te overtuigen naar Jeruzalem te vertrekken (1917) om daar de uitkomst van zijn profetieën af te wachten. Vanuit Jeruzalem correspondeert Irvine met de aan hem getrouwe restgroep, die geen reguliere samenkomst kent. Zijn brieven hebben voor hen een hoge, bijna aan de Bijbel gelijke, status. In 1938 schrijft hij over het pionieren met een nieuwe beweging sinds 1897: “Het was een groot experiment.” Irvine overlijdt te Jeruzalem in 1947 zonder de vervulling van zijn profetie te beleven.

 

Sluiers over het ontstaan van de gemeenschap

De leiders van de hoofdgroep gebruiken de verbanning van Irvine, om zijn bestaan als oprichter van de beweging te verdoezelen. Op deze wijze is het verborgen begin van beweging tientallen jaren lang gecamoufleerd en in nevelen gehuld geweest. Aan de gewone werkers en vrienden is door de ‘overseers’ steeds gezegd dat de oorsprong van hun gemeenschap “van den beginne”, uit de tijd van de apostelen afkomstig is. Dit geheim is in 1982 definitief onthuld door de verschijning van het grondig gedocumenteerde boek ‘The Secret Sect’, dat de Ierse wortels blootlegde.

 

Het overblijfsel rond Edward Cooney

In 1928 vindt er een splitsing plaats door de excommunicatie van een van de bekendste pioniers, Edward Cooney uit Enniskillen, Noord-Ierland. Dit gebeurt door een groep opzieners en hoofdwerkers. Cooney is van gedachte dat de indeling in arbeidsvelden onbijbels is en hij houdt zich daar niet aan, want “de akker is de wereld”. Hij is evenmin gelukkig met de strakke scheiding tussen werkers en vrienden en veeleer voorstander van een gelijke broederschap. Ook heeft hij in Australië een zieke met olie gezalfd naar Jakobus 5, een zeer ongebruikelijke handeling in deze groepering. De ‘outcasts’ of het overblijfsel – in ongeveer zes landen – blijft Cooney’s boodschap volgen. Hij gaat Cooney om de openbaring van God aan het hart van de mens. Hij blijft tegen denominaties, maar aanvaardt individuele christenen buiten zijn eigen groep. Cooney overlijdt in 1960 te Australië en wordt opgevolgd door Fred Wood (overleden in 1986).

 

Werkers leven ongehuwd

In de begintijd komen er nog getrouwde werkersechtparen voor. Een van de Amerikaanse ‘overseers’, Jack Carroll, heeft dit tot zijn dood in 1957 min of meer gedoogd, maar daarna wordt dit verschijnsel zeldzaam. De regel is dat de werkers niet alleen eigen huis en bezit verlaten, maar ook ongehuwd zijn, dus celibatair leven. Deze eis van ongetrouwd-zijn is niet te vinden in Mat. 10, Marc. 6 of Luk. 9 en 10, gedeelten die het fundament vormen van de zogenaamde ene (twee aan twee-) bediening om tot het ene lichaam te komen.

 

Werkers zijn jaarlijks onder de pannen bij vrienden en beleggen evangeliediensten

In de praktijk vinden de werkers (na de conferentietijd ’s zomers tot aan de volgende conferentie een jaar later) in de huizen van de vrienden een gastvrij verblijf. Zij bezoeken de andere vrienden en eten bij hen, voeren correspondentie en organiseren evangeliediensten in hun veld (een bepaalde regio), waarbij zij in de loop van het jaar diverse steden en dorpen aandoen. Deze evangeliediensten worden heel bescheiden aangekondigd via flyers en mini-berichten in huis aan huisbladen.

 

Ontwikkeling in Nederland

In Nederland bestaat de gemeenschap sinds 1923. De pioniers, die het eerst de twee aan twee-boodschap in ons land verkondigen, zijn Frank van der Merwe (uit Zuid-Afrika) en Willie Smeenk (uit de Verenigde Staten van Amerika). Uit de Verenigde Staten komt in de dertiger jaren later versterking van Piet Douma en uit Zuid-Afrika wordt Jurgen Slabbert naar Nederland gezonden. In de jaren na de oorlog komen er meer en meer Nederlandse broeder- en zusterwerkers, onder wie de bekende latere hoofdwerker Piet Blokker. De beweging groeit in ons land in stilte tot minstens ongeveer 1200 personen in de zestiger jaren. Als conferentieterrein is ‘De Haven’ te Putten (Gld.) in gebruik. De dubbele, zomerse conferenties, waar ook buitenlandse gastsprekers zijn, vormen het hoogtepunt in de geloofsgemeenschap ‘De Weg.’

De Nederlandse ‘gemeenschap van werkers en vrienden’ vergrijst behoorlijk en vele ouderen zijn van lieverlee gestorven.

 

Netwerk van huisgemeenten en huisdiensten

Er zijn in het land vele huisgemeenten waar de leden van de groep drie per week samenkomen komen met zo’n 6 tot 12 personen. In de diensten is er gelegenheid voor ieder een versje uit de bundel ‘Een lied voor elke dag…’ op te geven, hardop te bidden en vanuit een Bijbelvers een getuigenis te geven, terwijl er ook elke zondag avondmaal plaatsvindt.

 

Kerninhoud van de prediking door werkers

In de evangeliediensten zeggen de werkers (evangelisten) veel mooie en vaak ook bijbelse dingen. Er heerst een grote rust en eerbied in de diensten. Er wordt gezongen uit een eigen zangbundel ‘Een lied voor elke dag.’ De eenvoud en het zonder opsmuk samenkomen heeft zo zijn charme. De nadruk ligt op gewilligheid en gehoorzaamheid op de weg van het volgen van Jezus als voorbeeld. De Bijbel wordt veel aangehaald en gelezen, maar weinig uitgelegd.

Dat mensen alleen door middel van het aanvaarden van de twee aan twee uitgezonden werkers als Gods enige boden tot Jezus kunnen komen is de speciale gedachtegang is deze groep. Dit standpunt wordt de laatste jaren minder expliciet geuit in het openbaar. Deze visie maakt haar uniek, maar ook exclusief, dat wil zeggen: anderen uitsluitend.

 

De werkers gebruiken moderne uitvindingen

De werkers gebruiken tegenwoordig moderne middelen, niet alleen de auto en het vliegtuig (naar buitenlandse conferenties), maar ook de mobiele telefoon (of zelfs smartphone) en de laptop of een tablet.

 

Financieel support

Het geloof in de voorziening van levensonderhoud is hetzelfde gebleven. dat wordt nog heel ouderwets toegepast: de vrienden overhandigen geregeld enveloppen met inhoud aan de werkers. Bankrekeningen moeten er zijn, maar worden door de hoofdwerkers geheim gehouden.

 

Omvang

De gemeenschap telt in ons land bijna 700 mensen momenteel. Wereldwijd is het aantal minstens 600.000 tot wellicht zelfs één miljoen.

Jildert de Boer
© Verdieping en Aansporing, 2015.